طاهره سادات نعیمی [1]
چکیده
امام کاظم(ع) هفتمین امام شیعیان از معصومین پس از پیامبر است که رفتار و گفتار او همچون پیامبر(ص) قابلیت استدلال داشته، سخنان او همچون پیامبر از منشأ الهی سرچشمه می گیرد و تجلی گر آرمان های وحی است. بسیاری از نامه های او که به مسلمانان در شرایط و موقعیت های مختلف می فرستاد، سرشار از مضامین قرآنی است. توحید و تنزه خداوند از صفاتی که شایسته او نیست، تقوای الهی و لزوم یقین و دوری از شک و کفر، جایگاه عظیم اهل بیت پیامبر و… از بارزترین موضوعات قرآنی است که در مکاتیب امام مشهوداست.
* دکتری مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی، مدرس حوزه ودانشگاه taherenaimy@yahoo.com
زيرا مي دانيم كه بر اساس نظام اخلاقي اسلام، نيت و انگيزه، به اندازه عمل و بلكه بيشتر از آن اهميت دارد و به همين دليل پيامبر اكرم (ص) فرمود: نيت مومن بهتر از عمل اوست (بحارالانوار ج 70 ص 186) و در جاي ديگر فرمود: ارزش اعمال بستگي به نيت ها دارد و بهره هر كس از عملش مطابق نيت اوست، كسي كه به خاطر خدا و پيامبر هجرت كند هجرت به سوي خدا و پيامبر كرده است و كسي كه به خاطر رسيدن به مال دنيا يا به دست آوردن همسري هجرت كند بهره اش همان چيزي است كه به سوي آن هجرت كرده است. (مستدرك الوسائل ج 1 ص 90)
ماهيت هر عملي با توجه به نيتي كه فرد در انجام آن داشته مشخص مي شود، زيرا اعمال ما، تنها جنبه ظاهري و دنيوي ندارند بلكه متشكل از ظاهر و باطن هستند، به همين جهت، براي ارزش گذاري كاري، تنها ظاهرِ خوب كفايت نمي كند بلكه بايد باطن آن كار و شخص انجام دهنده آن نيز خوب و پسنديده باشد. به بيان روشن تر در ديدگاه اسلام تنها عملي ماندگار و ابدي خواهد شد كه با انگيزه الهي و پيروي از او انجام شود لذا براي اينكه تحقيق و پژوهش ما حقيقتا ارزشمند گردد و ما را به سعادت و كمال حقيقي رهنمون سازد نيازمند همراهي با انگيزه الهي و اخلاص در عمل است.
همچنين اگر قصد و نيت الهي و اخروي همراه تحقيق و پژوهش باشد، اجر و پاداش آن، مضاعف خواهد شد.
امام علي عليه السلام فرمود: عطاياي الهي به اندازه نيت انسان است. (نهج البلاغه / نامه 31)
ذكر اين نكته ضروري است كه اگر تحقيق و پژوهش به انگيزه ديگري مانند انگيزه هاي ثروت، قدرت و مانند آن صورت پذيرد هر چند ممكن است مدتي دنياي ما و ديگران را آباد كند اما چون در راستاي زندگي حقيقي ما نيست فاقد ارزش حقيقي همه جانبه خواهد بود و سود معنوي براي پژوهشگر نخواهد داشت.2. توكلاز آموزه هاي اخلاقي اسلام، فضيلت توكل است كه بر محققين و پژوهشگران شايسته و بايسته است در همه امور زندگي خود از جمله در تحقيقات و پژوهش هاي علمي، بر خدا توكل كنند.
توكّل از مادّه وكالت و به معناى سپردن كارها به خدا و اعتماد به لطف اوست و پرواضح است كه به معناى دست كشيدن از تلاش و كوشش نيست بلكه انسان تا آنجا كه در توان دارد بايد تلاش كند و منزلگاه ها را يكى بعد از ديگرى با تمام توان بپيمايد، امّا آنچه از توان او بيرون است به خدا واگذارد و از الطاف جليّه و خفيّه او مدد بطلبد.
امام علي (ع) فرمود: كسى كه بر خدا توكّل كند مشكلات در برابر او خاضع، و اسباب براى او سهل و آسان مىگردد. (غررالحكم حديث 9028)
و نيز فرمود: كسى كه توكّل بر خدا كند شبهات براى او روشن مىشود. (غرر الحكم حديث 8985)3. احترام به پژوهشگران سابقپژوهش هاي نو و جديد ـ در حقيقت ـ نتيجه و محصول زحمات و پژوهش هاي پيشينان و دانشمندان گذشته است. پژوهشگران و محققان در هر دوره اي با بهره گيري از يافته ها و پژوهش هاي محققان گذشته مي كوشند تا كاروان علم و دانش و انديشه را پيش ببرند و افق هاي جديدتري به روي خود و بشريت بگشايند. به همين جهت بر هر محقق و پژوهشگر شايسته و بايسته اخلاقي است كه از دانشمندان و علماي گذشته به نيكي ياد كرده و زحمات و تلاش هاي آنها را فراموش نكند و به تعبير ديگر مراتب اساتيد را مراعات نمايد؛ زيرا دانشمندان و محققان اسبق، اساتيدِ پژوهشگران سابق بودند و پژوهشگران سابق نيز اساتيد و راهنمايانِ انديشوران امروز .
پيامبر اكرم (ص) فرمود: هركس عالم و دانشمندي را گرامي بدارد مرا گرامي داشته و هر كس مرا گرامي بدارد خدا را گرامي داشته است… (جامع الاخبار ص 39)4. شهامت و شجاعت در پژوهشمحقق و پژوهشگر بايد در انجام پژوهش و تحقيقات علمي با شهامت و شجاعت قدم برداشته و نبايد به دليل ترس از ناتواني يا ترس از مشكلات احتمالي يا امكانات كم و …. از انجام كارهاي بزرگ خودداري كند. اين مساله تا جايي مهم و اساسي است كه از مشورت با شخص ترسو نهي شده است. امام علي (ع) فرمود: هرگز با انسان ترسو مشورت نكن چرا كه تو را از كارهاى مهم باز مىدارد، و موضوعات كوچك را در نظر تو بزرگ جلوه مىدهد. (غرر الحكم حديث 10349)
از طرفي ديگر پژوهشگر بايد شجاعانه دنبال حق و حقيقت باشد و بعد از رسيدن به نتيجه ـ به خاطر اينكه ممكن است بسياري از افراد آن را نپذيرند ـ از مطرح كردن آن نهراسيده و با شجاعت و شهامت از نظريه خود دفاع كند.
امام علي (ع) فرمود: شجاعت زينت است و ترس عيب است. (شرح غرر الحكم ج 7 ص 171)5. امانت داريامانت داري در پژوهش و تأليف، ركن مهمي از حيات علمي و تحقيقي يك جامعه است. هر پژوهشگري اخلاقاً موظف است منبع و مدرك هر مطلبي را كه نقل كرده ذكر كند.
همچنين امانت داري در تحقيق و پژوهش اقتضا مي كند كه در نقل قول ها و يا در استنادها به سخن ديگران از قطعه كردن مطالب ـ كه مخل مراد كامل آن نقل است ـ پرهيز شود.
امام صادق (ع) فرمود: خداوند هيچ پيامبرى را مبعوث نكرد، مگر اين كه راست گويى و اداء امانت نسبت به نيكوكار و بدكار جزو تعليمات او بود. (كافي ج 2 ص 104)
همچنين فرمود: نگاه به ركوع و سجود طولانى افراد نكنيد (و تنها آن را نشانه ديانت آنها ندانيد) چرا كه اين چيزى است كه ممكن است به آن، عادت كرده باشد، و هرگاه آن را ترك كند، نگران مىشود ولى نگاه به راست گويى و امانت داري آنها كنيد. (كافي ج 2 ص 105)
6. روحيه حقيقت جويي در پژوهششايسته و بايسته است پژوهشگر همواره روحيه حقيقت جويي و حقيقت طلبي داشته باشد و همه تلاش و زحمت خود را در كشف حقيقت صرف كند. زيرا حق و حقيقت است كه باقي خواهد ماند.7. پرهيز از كتمان حقيكي از مهم ترين مسائلي كه پژوهشگران بايد به آن توجه كنند اين است كه نبايد حقايق و مسائل واقعي را كه نياز جامعه است كتمان كنند.پيامبر اسلام (ص) فرمود: هر گاه از دانشمندى چيزى را كه مىداند سؤال كنند و او كتمان نمايد روز قيامت افسارى از آتش بر دهان او مىزنند (بحارالانوار ج 57 ص 301)
در حديث ديگرى از امير مؤمنان على (ع) پرسيدند: بدترين خلق خدا بعد از ابليس و فرعون … كيست؟
امام در پاسخ فرمود: دانشمندان فاسدند كه باطل را اظهار و حق را كتمان مىكنند و همان ها هستند كه خداوند بزرگ درباره آنها فرموده: لعن خدا و لعن همه لعنتكنندگان بر آنها خواهد بود. (بحار الانوار ج 2 ص 88)8. پژوهش گروهي و استفاده از مشاوراناز اخلاق پژوهش اين است كه تحقيقات علمي تا جايي كه امكان دارد به صورت گروهي انجام گردد. زيرا از هر جهت مفيدتر از كارهاي فردي و شخصي است، به عبارت ديگر پژوهشهاي فردي هر چند در جاي خود مفيد و ارزنده است اما اتقان پژوهشهاي گروهي قابل مقايسه با پژوهش هاي فردي نيست. اهميت مشورت تا حدي است كه رسول گرامي اسلام (ص) - كه صاحب علم لدني بود - با اصحاب خود مشورت مي كرد.
امير مؤمنان علي (ع) فرمود: بهترين آرا و انديشه ها از آن كسي است كه از مشورت با ديگران خود را بي نياز نبيند. (غرر الحكم و دررالكلم، ج1 حديث 330)
امام حسن (ع) فرمود: هيچ جمعيّتى در كار خود با يكديگر مشورت نكردند مگر اين كه به خير و صلاح خويش رهنمون شدند. (تحف العقول ص 164)
به قول مولانا:
اين خردها چون مصابيح انور است / بيست مصباح از يكي روشنتر استپرواضح است كه كار و پژوهش گروهي از مصاديق مشورت و كمك گيري از يكديگر است و همه فوائد مشورت كردن را به همراه خود دارد.9. پرهيز از شهرت طلبي و دنيا خواهي و تمايلات نفسانيبراي پژوهشگر و محقق شايسته و بايسته است كه در تحقيقات علمي خود از شهرت زدگي و دنيا طلبي بپرهيزد. زيرا اين امور موجب دور شدن انسان از حقيقت و سعادت ابدي مي شود.
قرآن كريم نكته بسيار مهمي را گوشزد مي كند و مي فرمايد: “مَن كاَنَ يُرِيدُ الْحَيَوةَ الدُّنْيَا وَ زِينَتهََا نُوَفِّ إِلَيهِْمْ أَعْمَالَهُمْ فِيهَا وَ هُمْ فِيهَا لَا يُبْخَسُون أُوْلَئكَ الَّذِينَ لَيْسَ لهَُمْ فىِ الاَْخِرَةِ إِلَّا النَّارُ وَ حَبِطَ مَا صَنَعُواْ فِيهَا وَ بَاطِلٌ مَّا كَانُواْ يَعْمَلُون” (هود/15و16)
كسانى كه زندگى دنيا و زينت آن را بخواهند، (نتيجه) اعمالشان را در همين دنيا بطور كامل به آنها مىدهيم و چيزى كم و كاست از آنها نخواهد شد. (ولى) آنها در آخرت، جز آتش، (سهمى) نخواهند داشت و آنچه را در دنيا (براى غير خدا) انجام دادند، بر باد مىرود و آنچه را عمل مىكردند، باطل و بىاثر مىشود.
ذكر اين نكته ضروري است كه هر كاري اگر به خاطر و هدف هواي نفس و دنيا باشد مذموم است، حتي اگر نماز، روزه و احسان نيز به خاطر هواي نفس و دنيا باشد مذموم و باطل است اما اگر آن كار براي امور اخروي يا براي برپايي احكام دين و يا امور دنيوي كه منافاتي با امور معنوي و اخروي ندارد، باشد نه تنها ناپسند نيست بلكه پسنديده و ممدوح نيز مي باشد و گاهي در برخي از موارد لازم و واجب نيز خواهد بود. لذا بايد به دنيا به ديده وسيله بنگريم و آن را مزرعه آخرت بدانيم و به هيچ عنوان، دنيا را براي دنيا و لذت هاي زودگذر آن نخواهيم چرا كه آخرتي در پيش داريم و بايد آماده سفر گرديم.چيست دنيا از خدا غافل شدن / ني طلا و نقره و فرزند و زن
صفحات: 1· 2
بحث در پایان نامه
این قسمت را با چند جمله که خلاصه ای از مهمترین نتایج پژوهش را بیان میکنند شروع کنید. قسمت بحث باید به خودی خود یک مقاله کوتاه باشد که به پرسش های زیر پاسخ میدهد:
1- الگوهای اساسی موجود در مشاهدات کدام هستند؟ (به تغییرات مکانی و زمانی اشاره کنید.)
2- چه روابط، روندها، و تعمیم هایی در میان نتایج بدست آمده وجود دارند؟
3- چه استثنائاتی در میان این الگوها و یا برای تعمیم ها وجود دارند؟
4- چه دلایلی (مکانیزم هایی) به صورت احتمالی در پس این الگوها وجود دارند و بر اساس آنها چی چیزی پیش بینی میشود؟
5- آیا نتایج و تحلیل شما از نتایج با دیگر نتایج و تحلیل های بدست آمده توسط دیگر محققین هم خوانی دارد، یا با آنها در تضاد است؟
6- نتایج را بر اساس مطالب اشاره شده در قسمت مقدمه تحلیلی کنید. چه ارتباطی میان ناتیج حاصل از پژوهش شما و سوال اساسی و ابتدایی مطرح شده در مقدمه وجود دارد؟
7- نتایج بدست آمده از پژوهش شما می تواند چه معنای ضمنی ای برای دیگر پرسش های بی پاسخ در زمینه های دیگر داشته باشد؟
8- چه چیزهایی هستند که الان میدانیم و یا می فهمیم که قبل از انجام این پژوهش نمیدانستیم؟
9- اهمیت نتایج بدست آمده از پژوهش چیست و چرا این نتایج مهم هستند؟
وجود چند فرضیه: معمولا بیش از یک تحلیل برای یافته های پژوهش وجود دارد. دقت کنید که در قسمت بحث تمام این راه های تحلیل را ارائه کنید و تنها تحلیلی مورد علاقه خود را بیان نکنید. اگر این امکان وجود دارد که تمامی تحلیل ها را، به جز یکی، حذف کنید، که عالی است؛ ولی غالبا با میزان داده های موجود این کار شدنی نیست. در این صورت، باید رفتاری عادلانه با تمام روش های تحلیل نتایج داشته باشید و سعی کنید تا راه هایی که میتوان در تحقیقات بعدی رفت تا به نتایج با دقت بالاتر دست یافت را بیان کنید.
شواهد و یا مسیر منطقی رسیدن به هر یک از تحلیل های خود از نتایج را بیان کنید.
نیاز است که در این بخش تعداد زیادی از منابع و مراجع از کارهای مشابه قبلی وجود داشته باشد تا بتوان نتایج را تحلیل کرد. با این وجود، بخش بحث و تحلیل نتایج به طور معمول بخش طولانی ای است. نگاه کنید آیا مطلبی وجود دارد که به دادن پاسخ به سوالات بالا کمکی نمیکند؟ اگر چنین مطالبی وجود دارند، باید حذف شوند. این قسمت را نیز با استفاده از عناوین فرعی به قسمت های منطقی کوچکتر تقسیم کنید.
نتیجه گیری در پایان نامه
در این قسمت خلاصه ای از نتیجه کلی حاصل از انجام پژوهش را بیان میکنیم. این بخش عصاره پژوهش انجام شده است. در نگارش این بخش به موارد زیر توجه کنید:
• بهترین و مهمترین جمله ای که میتوانید درباره مشاهدات خود بیان کنید چیست؟
• فرض کنید اگر قرار باشد خواننده پژوهش خود را شش ماه بعد در جلسه ای ببینید، دوست دارید خواننده کار شما چه چیزی از پژوهش شما را به یاد داشته باشد؟
• دوباره به مساله پژوهش اشاره کنید و نتایجی را که از انجام پژوهش به منظور پاسخ دادن به مساله پژوهش گرفته اید بیان کنید. راه های جدید ارائه شده در پژوهش، تحلیل های جدید صورت گرفته، و دیدگاه های جدید شکل گرفته در نتیجه پژوهش را نیز ارائه دهید.
• مفاهیم ضمنی گسترده تر حاصل از انجام پژوهش را در این قسمت بیاورید.
• قسمت نتیجه گیری نباید تکرار کلمه به کلمه قسمت های قبلی، از جمله چکیده، مقدمه، یا بحث باشد.
پیشنهادات
در این قسمت، محقق به بیان پیشنهاداتی به محققین دیگر جهت ادامه پژوهش در زمینه تحقیق خود میدهد. این پیشنهادات میتوانند دربرگیرنده موضوعاتی از قبیل انجام دوباره آزمایشات با جامعه آماری متفاوت و یا بزرگتر، استفاده از روش های دیگر اندازه گیری و انجام آزمایش، بررسی موضوعاتی مشابه با کار انجام شده، بررسی جنبه های دیگر مساله پژوهش، و … باشد.
تقدیر و تشکر
در این قسمت میتوانید از تمامی افراد یا سازمان هایی که شما را در نگارش پایان نامه کمک و یاری کرده اند تشکر و قدردانی کنید. این کمک ها میتوانند از نظر فنی (از جمله مواد و یا تجهیزات لازم)، از نظر فکری (راهنمایی و مشاوره)، و یا از نظر مالی باشند.
منابع و مراجع
در نگارش این قسمت، موارد زیر را به خاطر داشته باشید:
• به هر آنچه از ایده گرفته، تا مفهوم، متن، داده، و غیره که متعلق به خود شما نیستند در این قسمت اشاره کنید.
• اگر جمله ای مینویسید، آن را با استفاده از داده های گردآوری شده و یا منبعی از دیگر محققین تقویت کنید.
• تمامی منابع و مراجع اشاره شده در داخل متن باید در انتهای کار و در قسمت منابع و مراجع آورده شوند.
• برای منبع دهی در درون متن، از آثاری با یک نویسنده، به نام خانوادگی فرد اشاره کنید و تاریخ انتشار اثر را داخل پرانتز قرار دهید. توجه داشته باشید که رفرنس دهی درون متنی دو حالت دارد. این دو حالت را در غالب یک مثال توضیح میدهیم:
• در مطالعه هریس (2012) شکل گیری حباب قطره در …… برسی شده است. این مطالعه با استفاده از روش ….. انجام شد و نتایج حاصله نشان داد که …..
• … رشد جمعیت یکی از بزرگترین نگرانی های زیست محیطی است که نسل های آینده را تهدید میکند (جانسون، 2015).
• برای منبع دهی در درون متن، از آثاری با دو نویسنده، به نام خانوادگی هر دو فرد اشاره کنید و تاریخ انتشار اثر را داخل پرانتز قرار دهید. به مثال زیر دقت کنید:
o سیمپسون و هریسون (1994) در مطالعه خود به …..
o … رشد جمعیت یکی از بزرگترین نگرانی های زیست محیطی است که نسل های آینده را تهدید میکند (جانسون و جیمز، 2015).
• برای منبع دهی در درون متن، از آثاری با تعداد بیشتر از دو نویسنده، به نام خانوادگی فرد اول اشاره کنید و پس از آن از عبارت “و همکاران” استفاده کنید. سپس تاریخ انتشار اثر را داخل پرانتز قرار دهید. به مثال زیر دقت کنید:
o … رشد جمعیت یکی از بزرگترین نگرانی های زیست محیطی است که نسل های آینده را تهدید میکند (جانسون و همکاران، 2015).
• از آوردن منابع در متن به صورت زیرنویس خودداری کنید.
• تمامی منابع اشاره شده در متن را به ترتیب حروف الفبا در این قسمت بیاورید.
ضمیمه
اطلاعات اضافه ای که امکان آوردنشان درون متن پایان نامه وجود ندارد در این قسمت آورده میشوند. در نگارش این قسمت به موارد زیر توجه کنید:
• تمامی داده های پژوهش خود را در این قسمت قرار دهید.
• منابع، داده ها، و روش هایی را که به راحتی در دسترس نیستد به منظور استفاده دیگر محققین از آنها در قسمت ضمیمه قرار دهید.
• جداول را در صورتی که بیش از یک صفحه هستند در ضمیمه پژوهش قرار دهید.
• محاسبات بیش از یک صفحه را نیز در ضمیمه پژوهش بیاورید.
• شما می توانید یک مقاله کلیدی را که در پایان نامه خود از آن استفاده کرده اید در قسمت ضمایم قرار دهید.
• اگر از تعداد زیادی منابع استفاده کرده اید ولی به تمامی آنها در انتهای کار اشاره نکرده اید، می توانید در ضمیمه به لیست منابع اضافه اشاره کنید.
• لیست تجهیزات مورد استفاده جهت انجام آزمایشات و یا جزئیات فرایندهای پیچیده در طول پژوهش نیز میتواند در قسمت ضمیمه بیان شود.
در نهایت توجه به این نکته ضروری است که جداول و شکل ها به همراه عناوینشان باید در متن پایان نامه قرار داده شوند، و در قسمت ضمیمه نیازی به آوردنشان نیست، مگر اینکه عکس یا جدولی بیشتر از یک صفحه باشد و یا آوردنش درون متن پایان نامه ضروری نباشد.
ج) ادیت پایان نامه
لازم است که پس از نگارش پایان نامه، آن را از دو منظر ساختار و محتوا ویرایش کرد.
در ویرایش محتوایی، باید پایان نامه را چند بار خواند تا اشتباهات چاپی، املایی، و مشکلات موجود در جمله بندی متن را رفع کرد. استفاده از نرم افزارهایی که دیکته لغات را بررسی میکنند میتواند موثر باشد ولی در نهایت این خود شما هستید که باید این کار را انجام دهید. پس از بررسی تمام پایان نامه خود از نظر دیکته و دستور زبان، آن را به افراد دیگری بدهید تا بخوانند و درباره آن نظر بدهند.
در ویرایش محتوایی باید پایان نامه را از نظر منطق ارائه، عدم وجود مطالب تکراری، ارتباط معنایی قسمت های مختلف، و در نهایت سبک نگارش مورد بررسی قرار داد.
اجتناب از ابهام
• از نوشتن جملات طولانی خود داری کنید. به یاد داشته باشید که در متون علمی، جملات کوتاه هستند و به ساده ترین و قابل فهم ترین شکل ممکن نگارش میشوند. هنر نگارش متون پیچیده، پرتکلف، و با پیچیدگی بالای زبانی خود را به اساتید ادبیات خود نشان دهید، نیازی نیست این هنر شما به رخ محققین دیگر کشیده شود.
• در جملات خود از استفاده از عبارت هایی که بیش از دو مفهوم متفاوت را بیان میکنند خودداری کنید. به عنوان مثال به جای نوشتن جمله ای مانند «همه میدانیم که آب، این مایع حیات که وجودش برای زندگی انسانها ضروری است، در دمای صد درجه سانتی گراد که دمای بالایی است به جوش می آید و در دمای صفر درجه سانتی گراد منجمد میشود و باعث بروز پدیده های بسیاری در دنیای طبیعت میشود که علم به کشف آنها پرداخته است.» بنویسیم “همه میدانیم که آب مایعی حیات بخش است. این ماده در دمای صد درجه سانتی گراد به جوش می آید و در دمای صفر درجه سانتیگراد منجمد می شود. این امر باعث بروز پدیده های بسیاری در طبیعت میشود که علم آنها را کشف کرده است.»
• از بکار بردن دو فعل منفی پشت سر هم پرهیز کنید. به عنوان مثال نگویید نمیشود که این اتفاق نیفتد. بگویید این اتفاق می افتد.
• تمامی جملات باید لزوما فعل و فاعلشان مشخص باشد. همچنین مرجع ضمیرهای فاعلی و مفعولی نیز باید دقیقا معلوم باشد.
• تا حد امکان از بکار بردن جملات مجهول خودداری کنید.
• از وجود تطابق میان اسم و فعل از نظر شخص و مفرد یا جمع بودن اطمینان حاصل کنید.
• از بکار بردن سرواژه ها (Acronym) و عبارت های مخفف بدون اشاره به عبارات کامل خودداری کنید. اولین باری که به هر سرواژه یا عبارت مخفف در متن اشاره میکنید باید حتما به صورت کامل آن را بنویسید و در پرانتز عبارت مخفف آن را بنویسید. از دفعه دوم به بعد میتوانید از سرواژه استفاده کنید. به عنوان مثال: در بار اول: هواپیمایی ملی ایران (هما). بار دوم به بعد: هما
طول پایان نامه
هدف در نگارش پایان نامه ایجاز (کوتاهی متون) است و اطناب (طولانی گوئی) مد نظر نیست. هدف شما در نگارش باید ارائه تمامی اطلاعات مورد نیاز جهت تشریح و پشتیبانی از نتایج و تفاسیر حاصل از پژوهش در کوتاهترین میزان ممکن از نظر نگارشی و تعداد صفحه باشد.
از تکرار مطالب غیرضروری و نامرتبط خودداری کنید. توجه داشته باشید که درونمایه اصلی پایان نامه در قسمت مقدمه به منظور ایجاد انگیزه در خواننده و یا در بخش فرضیات پژوهش بیان میشود. سپس این درونمایه در پیکره پایان نامه گسترش پیدا کرده و در نهایت در قسمت بحث به آن اشاره میشود (البته اشاره به درونمایه کار در چکیده و نتیجه گیری اجتناب ناپذیر است).
در اینجا برخی پیشنهادات جهت کوتاهتر کردن پایان نامه ها را ارائه میکنیم:
1. از جداول برای نشان دادن داده های تکراری استفاده کنید.
2. در قسمت مروری بر ادبیات نظری، تنها به اندازه ای درباره تحقیقات گذشته مطالب ارائه کنید که خواننده به طور کلی در جریان موضوع تحقیق قرار گیرد، نیازی نیست به تمامی تحقیقاتی که در طور تاریخ علم در این زمینه انجام شده اند اشاره کنید.
3. عنوان شکل ها و جداول کوتاه ولی جامع باشند.
4. نیازی نیست تک تک داده های ارائه شده در جداول یا شکل ها را در متن تکرار کنید. تنها بیان نتیجه حاصل از جداول و یا شکل ها کافی است.
5. نتایج گرفته شده بر اساس داده های غیرموجود را حذف کنید.
6. در قسمت بحث تنها تفاسیری از داده ها را ارائه دهید که مستقیما مرتبط با یافته های پژوهش هستند.
7. به دقت صفت ها، قیدها، و عبارتهای اضافه را بررسی و حذف کنید.
اگرچه تعداد صفحات پایان نامه به میزان قابل توجهی در رشته ها و موضوعات مختلف متفاوت است، به صورت استاندارد یک پایان نامه به همراه تمامی جداول، شکل ها، و منابع و مراجع (بدون در نظر گرفتن ضمایم) چیزی میان 70 تا 100 صفحه است.
نگارش برای مخاطبین بین المللی
از آنجایی که در اکثر مواقع یک یا چند مقاله از پایان نامه استخراج شده و یا پایان نامه به منظور استفاده دیگر محققین بر روی اینترنت قرار داده میشود، لازم است تا نکات زیر را در نگارش برای مخاطبین بین المللی رعایت کنیم:
1- تا آنجا که میتوانید داده ها و اطلاعات را در غالب جدول و یا شکل ارائه دهید. حتی سعی کنید راهی پیدا کنید تا نتیجه گیری پایان نامه خود را در غالبی دیداری از طریق شکل، نمودار، فلوچارت، و … بیان و ارائه کنید.
2- داشتن این فرض که تمام محققین با جغرافیا و منطقه ای که شما در آن پژوهش را انجام داده اید آشنا هستند، کار بسیار غلطی است. به کار بردن عباراتی از قبیل در کشور عزیز ما (به جای ایران) درست نیست.
3- بهتر است تمامی مکان های اشاره شده در متن پژوهش بر روی نقشه نشان داده شوند.
4- از بکار بردن جملات طولانی و پیچیده پرهیز کنید.
5- از بکار بردن اصلاح و ضرب المثل خوداری کنید. استفاده از کلماتی که یافتن معانی آنها در دیکشنری های معمولی امکانپذیر است دارای ارجحیت است.
صفحات: 1· 2
صفحه عنوان پایان نامه:
این صفحه دربردارنده عنوان پایان نامه (همچنین عنوان فرعی)، نام و نام خانوادگی نویسندگان، نام دانشگاه محل تحصیل، زمان تحویل پایان نامه، نام استاد راهنما و نام استاد مشاوراست.
ساختار پایان نامه
ویژگی های یک عنوان خوب برای پایان نامه:
عنوان خوب دارای اطلاعات ضروری است، کاملا مشخص و معین است، مختصر و موجز است، و قابل فهم می باشد.
گستره عنوان پایان نامه باید آنقدر محدود باشد که تنها محتوای پایان نامه را شرح دهد، و در عین حال آنقدر تخصصی نباشد که تنها متخصصین امر آن را بفهمند. عنوان باید برای گروه هدف مخاطبین مناسب باشد.
حرف اول تمامی اسم های خاص در عنوان با حروف بزرگ نوشته میشود.
چکیده پایان نامه
یک چکیده خوب در یک خط اهمیت پایان نامه را توضیح می دهد. سپس روش انجام پژوهش را به صورت مختصر بیان می کند، و پس از آن نتایج اصلی حاصل از انجام پژوهش را ارائه میدهد- نتایج ترجیحا به صورت عدد و رقم هستند و میزان خطای آنها نیز مشخص میشود. جملات پایانی نیز درباره کاربرد نتایج حاصل از پژوهش بحث میکنند. یک چکیده خوب دارای ویژگی هایی از قبیل موجز بودن، قابل خواندن، و استفاده از اعداد و ارقام می باشد.
• طول چکیده باید 1 تا 2 پاراگراف بوده، و حداکثر 400 کلمه باشد.
• به طور کلی، در قسمت چکیده رفرنس داده نمیشود.
• اطلاعات موجود در عنوان نباید در چکیده تکرار شوند.
• متن چکیده باید صریح و روشن باشد.
• در حد امکان از اعداد در جاهای مناسب استفاده کنید.
• پاسخ به سوالات زیر باید در چکیده وجود داشته باشند:
1. در این پژوهش به چه مساله ای پرداخته شده است؟
2. ضرورت پرداختن به این مساله چه بوده است، و پژوهش یعی در پاسخ دادن به چه سوالاتی داشته است؟
3. روش انجام پژوهش چه بوده است؟
4. نتایج حاصل از پژوهش چه بوده اند؟
5. کاربرد نتایج حاصله چیست؟ بیان حداقل یک مورد از کاربردهای نتایج حاصله ضروری است.
فهرست مطالب پایان نامه
در این قسمت از پایان نامه باید تمامی و زیرشاخه های هر یک به همراه شماره صفحات به ترتیب ذکر شوند تا خواننده برای پیدا کردن بخش مورد نظر خود دچار سردرگمی نشود.
• تمامی عنوان ها و زیرشاخه های هر یک را به همراه شماره صفحات آنها لیست کنید.
• برای زیرشاخه عناوین در متن، تورفتگی را لحاظ کنید (Indent).
مقدمه پایان نامه
شما نمیتوانید یک مقدمه خوب بنویسید، مگر آنکه بدانید باقی قسمت های پژوهش قرار است راجع به چه موضوعاتی بحث کنند. بنابراین بهتر است نگارش بخش ها و زیرشاخه های مقدمه را به بعد از اتمام نگارش دیگر قسمت های پایان نامه موکول کنید.
حتما دقت کنید که مقدمه را با جمله ای آغاز کنید که مانند یک قلاب عمل کرده و آنقدر جذاب میباشد که خواننده را برای خواندن ادامه پایان نامه متقاعد میکند. طبیعتا مساله علمی مهم و یا جذابی وجود دارد که پایان نامه شما سعی در یافتن پاسخ برای آن دارد. باید در ابتدا خوانندگان را جذب کنید و کاری کنید که بخواهند تا انتهای پایان نامه شما را بخوانند.
پاراگراف های بعدی در قسمت مقدمه باید به تحقیقات قبلی در زمینه موضوع پژوهش اشاره کنند. این اشاره باید دربرگیرنده مطالعات افرادی باشد که ایده اولیه این موضوع را مطرح کرده اند، و همچنین دربرگیرنده جدیدترین مطالعاتی باشد که در این زمینه انجام شده اند. در نهایت باید توضیح داده شود که چرا نیاز است تا مطالعات بیشتری در این زمینه انجام شود (البته ضرورت انجام مطالعه شما نیز در این قسمت بیان میشود).
چه چیزهای دیگری نیاز است تا در بخش های مختلف مقدمه آورده شوند؟
